Στον καιρό της πανδημίας μάθαμε να εκτιμάμε κάποιους ανθρώπους περισσότερο του συνήθους. Πρώτα τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό του ΕΣΥ που εισπράττουν χειροκροτήματα και γενικόλογες υποσχέσεις, εν μέσω σπασμωδικών κινήσεων της κυβέρνησης να ελέγξει την πανδημία, παρά τα αυτοσυγχαρητήριά της, και να συμβιβάσει την εμμονή της με το νεοφιλελεύθερο δόγμα των ιδιωτικοποιήσεων των πάντων.
Yστερα τους υπαλλήλους των ΕΛΤΑ και των κούριερ, τους νεαρούς που μεταφέρουν έτοιμο φαγητό, τους ανώνυμους των σούπερ μάρκετ, τους οδηγούς των φορτηγών και των λεωφορείων, τους εργάτες της γης που παράγουν τροφή, τους αλιείς και τόσους άλλους. Ξαφνικά έγινε προφανές ότι η ζωή μας εξαρτάται από άσημους, χωρίς δυνατότητες αριστείας, ενίοτε ανασφάλιστους και συχνά κακοπληρωμένους ανθρώπους.
Στους δύσκολους καιρούς επικαλούμαστε περισσότερο την εκπαίδευση, συνήθως τεχνική, το ταλέντο και τον μόχθο που θα απαλλάξουν την κοινωνία από τα δεινά και θα οδηγήσουν τα άτομα στην κοινωνική ανέλιξη.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι όσοι δεν ανελίσσονται ευθύνονται για τη μοίρα τους. Οι απλοποιήσεις σύνθετων ζητημάτων είναι πάντα εσφαλμένες.
Κατά τους Τάιμς της Νέας Υόρκης, το 15% των φοιτητών του Χάρβαρντ γεννημένων το 1991 προήλθαν από οικογένειες που ανήκαν στο 1% των πλουσιότερων των ΗΠΑ, με ετήσιο εισόδημα τουλάχιστον 630.000 δολάρια, σε σταθερές τιμές του 2015. Το 67% των φοιτητών προήλθαν από το 20% των πλουσιότερων με ετήσιο εισόδημα τουλάχιστον 110.000 δολάρια, ενώ μόνο το 4,5% προήλθε από νοικοκυριά με το πολύ 20.000 δολάρια ετησίως. Αντίστοιχοι αριθμοί ισχύουν για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια Γιέιλ, Πρίνστον και Στάνφορντ.
Πολλοί ερευνητές του εγκεφάλου έχουν συμπεράνει ότι το σημείο εκκίνησης ενός παιδιού καθορίζει εν πολλοίς τον βαθμό ανέλιξής του. Έρευνα στα Πανεπιστήμια της Πενσυλβανίας και της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο, έδειξε ότι τα παιδιά οικογενειών χαμηλής κοινωνικοοικονομικής θέσης, λόγω μακροχρόνιου στρες, έχουν λεπτότερο προμετωπικό φλοιό στον εγκέφαλο σε σχέση με παιδιά υψηλής θέσης.
Αυτό συνεπάγεται χαμηλότερη ικανότητα λήψης αποφάσεων, μακροχρόνιου σχεδιασμού και ελέγχου των συναισθημάτων και των παρορμήσεων. Τα επίπεδα των γλυκοκορτικοϊδών, που είναι ορμόνες του στρες, είναι υψηλότερα και το μεσολόβιο σώμα νευρικών ινών που συνδέει τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια είναι υπανάπτυκτο.
Θα μπορούσαν αυτά τα παιδιά να παρομοιαστούν με δρομείς ταχύτητας εκατό μέτρων που εκκινούν αρκετά δευτερόλεπτα μετά τους άλλους.
Για να φτάσει το μέσο φτωχό ή κακοποιημένο παιδί, το πλούσιο, πρέπει να καταβάλλει πολλαπλάσια προσπάθεια. Αρκούν μερικά πρώιμα χρόνια στρες για να δημιουργήσουν στα παιδιά μόνιμες αρνητικές καταστάσεις.
Τι όνομα φέρουμε και σε ποια οικογένεια γεννηθήκαμε είναι τυχαίο γεγονός. Δοθέντων όμως αυτών, ο βαθμός επιτυχίας μας είναι, κατά μέσον όρο, προκαθορισμένος. Βεβαίως υπάρχουν εξαιρέσεις που δεν αλλάζουν τον κανόνα.
Για παράδειγμα ο Γιάννης Αντετοκούμπο. Αν όμως η κοινωνία δεν θαύμαζε τους σπουδαίους αθλητές, ίσως σήμερα ο Γιάννης να πάσχιζε να επιβιώσει κάτω από αντίξοες συνθήκες, όπως δεκάδες χιλιάδες άλλοι πρόσφυγες και μετανάστες στην Ελλάδα.
Δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάμε την τύχη. Είναι ενδιαφέρον το ότι έξι από τους εννέα εκλεγμένους πρωθυπουργούς της Ελλάδας της μεταπολίτευσης, ανά δύο φέρουν κοινά επώνυμα.
Οι καλές σπουδές είναι σημαντικές αλλά η ανθρώπινη αξία είναι εξαιρετικά περίπλοκη για να χαρακτηριστεί μόνο από αυτές. Οι παράνομοι σκουρόχρωμοι Ασιάτες που ραντίζουν βιοκτόνα απροστάτευτοι ή μαζεύουν μαρούλια και λάχανα στα Ίρια της Αργολίδας και αλλού με οποιοδήποτε καιρό ανασφάλιστοι για 20 ευρώ ημερησίως, είναι απαραίτητοι στην ελληνική αγροτική οικονομία.
Ταυτόχρονα γνωρίζουν ότι είναι παγιδευμένοι στον φαύλο κύκλο της μιζέριας. Οι άνθρωποι που κινούν την κοινωνία μέσα στην πανδημία και θα συνεχίσουν το ταπεινό έργο τους δεν χρειάζονται φανταχτερούς πανεπιστημιακούς τίτλους αλλά λίγη αναγνώριση.
Η θεοποίηση των ευνοημένων «άξιων» συνιστά ύβρη σε μια εποχή που χρειάζεται ταπεινοφροσύνη όσο ποτέ.