Το πρώτιστο καθήκον του αληθινού ηγέτη είναι να αποκαταστήσει τα ονόματα, είχε πει ο Κομφούκιος πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Αυτό ακριβώς κάνουν εδώ και αιώνες οι επιστήμονες στηριζόμενοι στην παρατήρηση, το πείραμα και τη λογική. Οι τελευταίες δημοσιεύσεις στην επιστημονική βιβλιογραφία δείχνουν ότι η μεγαλύτερη απειλή της ύπαρξης του πολιτισμού είναι η κλιματική αλλαγή.
Η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), τον Οκτώβριο 2018, προειδοποίησε ότι, αν θέλουμε να συγκρατήσουμε τη θερμοκρασιακή αύξηση του κλίματος κάτω από τον 1,5 βαθμό σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, που οφείλονται κυρίως στις καύσεις ορυκτών καυσίμων, πρέπει να περικοπούν κατά 45% μέχρι το 2030 και να μηδενιστούν το 2050.
Διαφαίνεται αυτό στον πολιτικό ορίζοντα; Οχι. Οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, αντί να μειώνονται, αυξάνονται. Αν συνεχίσουμε με αυτόν τον ρυθμό, το 2100, όταν θα ζουν τα εγγόνια μας, η θερμοκρασία είναι πολύ πιθανό να ανέβει γύρω στους 3,5 βαθμούς. Τι σημαίνει αυτό;
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά της Αμερικανικής Ακαδημίας Επιστημών στις 14 Αυγούστου του 2018 με τίτλο «Trajectories of the Earth System in the Anthropocene», διατυπώνεται η άποψη ότι όταν ξεπεραστεί κάποιο θερμοκρασιακό κατώφλι μπορεί να προκληθούν αλυσιδωτά ασταθή φαινόμενα.
Για παράδειγμα, η τήξη των πάγων της Σιβηρίας θα ελευθερώσει τεράστιες ποσότητες μεθανίου που θα επιδεινώσουν την κλιματική θέρμανση. Οι πλανητικές μεταβολές μπορεί να οδηγήσουν τη Γη εκτός ισορροπίας για δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Γράφει το άρθρο: «Οι κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις και αποφάσεις της επόμενης ή μεθεπόμενης δεκαετίας θα μπορούσαν να μεταβάλουν σημαντικά την πορεία του γήινου συστήματος επί δεκάδες έως εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια και να οδηγήσουν σε πλανητικές συνθήκες που θα προσομοιάζουν με καταστάσεις που υφίσταντο πριν από αρκετά εκατομμύρια χρόνια».
Η έκθεση του IPCC είναι αποτέλεσμα πλήρους ομοφωνίας των εκπροσώπων όλων των χωρών και άρα πολύ συντηρητική. Είναι γνωστό, για παράδειγμα, ότι η Σαουδική Αραβία πάντα ασκεί πιέσεις στην Επιτροπή να μην είναι καταδικαστική στην εξόρυξη υδρογονανθράκων ή η Πολωνία στην εξόρυξη άνθρακα.
Στις 30 Νοεμβρίου 2018 στο περιοδικό «Science» δημοσιεύτηκε έρευνα που δείχνει πώς ήταν ο πλανήτης πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια όταν ηφαιστειακή δραστηριότητα τεράστιων διαστάσεων είχε συγκλονίσει τη Σιβηρία και είχε ελευθερώσει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, κάπως όπως συμβαίνει σήμερα λόγω των ανθρωπογενών καύσεων. Οι ωκεανοί έχασαν μεγάλο μέρος του οξυγόνου λόγω θέρμανσης με αποτέλεσμα τη μαζική εξαφάνιση ειδών.
Τι κάνουμε εμπρός στην απειλή ακόμη και της ύπαρξης του πολιτισμού μας; Κάποιοι πολιτικοί αρνούνται το πρόβλημα όπως ο Τραμπ, ο οποίος έχει δηλώσει ότι δεν πιστεύει τέτοιες εκθέσεις, ή ο Μπολσονάρο ο οποίος θέλει να ανοίξει τον Αμαζόνιο στις μεγάλες πολυεθνικές.
Κάποιοι άλλοι αποδέχονται το πρόβλημα αλλά συνεχίζουν την καταστροφική πορεία. Ο πρωθυπουργός του Καναδά, Τριντό, μιλάει για περιορισμό των εκπομπών αλλά ταυτόχρονα παίρνει μέτρα ενίσχυσης του μεγάλου αγωγού πετρελαίου της Αλμπέρτα, ενός άκρως ρυπαντικού βαρέος υδρογονάνθρακα.
Ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας κάνει ό,τι μπορεί για να συντηρήσει τη χώρα του στην πρώτη παγκοσμίως θέση εξαγωγών άνθρακα. Στην Ελλάδα όλοι οι πολιτικοί εκθειάζουν τον «πλούτο» της χώρας σε υδρογονάνθρακες που πρέπει να εκμεταλλευτούμε, αν και οι περισσότεροι αποδέχονται την κλιματική αλλαγή. Κάποιοι εικάζουν ότι με το εισόδημα που θα μας εξασφαλίσει η ExxonMobil θα αποπληρώσουμε το εθνικό χρέος. Ακόμη δεν τον είδαμε Γιάννη τονε βγάλαμε.
Η ExxonMobil γνώριζε για την κλιματική αλλαγή από τη δεκαετία του ’70. Μετά από εκτεταμένες έρευνες στη δεκαετία του ’80 έγινε ουσιαστικά ο καλύτερος ειδικός στο θέμα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, αλλά αποφάσισε, όπως και οι εταιρείες καπνού παλαιότερα, ότι θα επένδυε στις αβεβαιότητες του ζητήματος. Ταυτόχρονα η εταιρεία χρηματοδοτεί προεκλογικές εκστρατείες Ρεπουμπλικανών που καταψηφίζουν νόμους για τη λήψη μέτρων. Η ExxonMobil μηνύθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2018 από τη γενική εισαγγελέα της Νέας Υόρκης για εγκληματική απόκρυψη γεγονότων.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) τεχνικά και οικονομικά συνιστούν τη μόνη λύση που διαθέτουμε για το ενεργειακό πρόβλημα. Αν η κυβέρνηση θέλει να συμβάλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και να βοηθήσει την οικονομία, πρέπει να ξεχάσει τις νέες εξορύξεις υδρογονανθράκων και να στραφεί επιθετικά στις ΑΠΕ. Η χώρα μας έχει πολύ ήλιο και άνεμο.
Βεβαίως πάντα υπάρχουν αυτοί που αμφισβητούν αυτό που για την επιστήμη είναι προφανές, όπως υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη ή ότι είναι ο μόνος πλανήτης στο σύμπαν. Οι τελευταίοι θα είχαν δίκιο αν έλεγαν ότι η Γη είναι ο μόνος πλανήτης που έχουμε. Και έχουμε ελάχιστο χρόνο για δράση. Σε λίγα χρόνια θα είμαστε απλοί παρατηρητές επειδή το πρόβλημα πλέον θα είναι εκτός ελέγχου. Οι επιστήμονες έχουν κάνει το καθήκον τους αποκαθιστώντας τα ονόματα. Οι πολιτικοί πότε θα το κάνουν;
* πρώην πρύτανης Πολυτεχνείου Κρήτης