Άρθρο του Γιάννη Φίλη στα Χανιώτικα Νέα και στην Εφημερίδα των Συντακτών
Πετάμε από το Κίτο προς την Κόκα του ανατολικού Εκουαδόρ. Μόλις βγαίνουμε στο αεροδρόμιο μας χτυπούν κατάμουτρα η ζέστη και η υγρασία. Είμαστε στους τροπικούς, τρεις φίλοι από την Ελλάδα. Μια πιρόγα στον ποταμό Νάπο μάς πηγαίνει 350 χιλιόμετρα ανατολικά, στα βάθη του Αμαζονίου, στα σύνορα Εκουαδόρ-Περού. Ο οδηγός μας είναι ο Εκτορ από τη φυλή των Κίτσουα, ανθρωπολόγος, τέλειος γνώστης της ζούγκλας και ακτιβιστής.
Την ίδια στιγμή, ο Αμαζόνιος στη Βραζιλία καίγεται και ο Μπολσονάρο ξεδιάντροπα ρίχνει τις ευθύνες στις μη κυβερνητικές οργανώσεις. Ταυτόχρονα λέει ότι η κυβέρνησή του δεν έχει δυνατότητες πυρόσβεσης. Οι μεγάλες αγροτικές και κτηνοτροφικές επιχειρήσεις, ενθαρρυμένες από τον Μπολσονάρο που θέλει να εκμεταλλευτεί το τροπικό δάσος, βάζουν τις φωτιές για να ανοίξουν χώρο στις καλλιέργειες σόγιας και στα βοοειδή. Η υλοτομία και οι εξορύξεις ορυκτών συμπληρώνουν την καταστροφή.
Βρισκόμαστε στο Γιασουνί, το δάσος -λένε- με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στη Γη. Η UNESCO το έχει ανακηρύξει προστατευμένη βιόσφαιρα. Εχει έκταση 9.800 τετραγωνικά χιλιόμετρα και στο υπέδαφος ένα δισεκατομμύριο βαρέλια αργού πετρελαίου.
Το 2010 ο τότε πρόεδρος του Εκουαδόρ, Κορέα, ζήτησε από τη διεθνή κοινότητα 3,6 δισεκατομμύρια δολάρια για να μην κάνει εξορύξεις στο Γιασουνί. Τον Αύγουστο του 2013 κήρυξε το πρόγραμμα άκυρο επειδή δεν βρήκε ανταπόκριση, καθώς είπε. Αμέσως κινεζικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή υπέβαλαν προτάσεις για εξορύξεις.
Ο Εκτορ μού λέει ότι το πρόγραμμα ήταν υποκριτικό και ότι η κυβέρνηση σχεδίαζε από πριν να ανοίξει το Γιασουνί στις εταιρείες πετρελαίου. Το δήλωσε αυτό σε διεθνές συνέδριο στο Παρίσι το 2011, διαψεύδοντας τον πρέσβη του Εκουαδόρ.
Αμέσως το Εκουαδόρ έλαβε δάνειο 1,2 δισ. δολαρίων από την Κίνα. Το 2012 είχε πάρει δάνειο 240 εκατ. δολαρίων, πάλι από την Κίνα, για την εγκατάσταση στη χώρα συστήματος ασφάλειας από την China Electronics Corporation. Το σύστημα συνίσταται σε κάμερες παρακολούθησης, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα αναγνώρισης προσώπων που μπορούν να εντοπίσουν ένα άτομο σε ελάχιστα λεπτά. Πέρα από τη δυνατότητα καταπολέμησης του εγκλήματος και γρήγορης ανταπόκρισης σε επείγουσες καταστάσεις, αυτά τα συστήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταστολή και την επιβολή αυταρχικών καθεστώτων. Παρόμοια έχει εγκαταστήσει η Κίνα στη Βενεζουέλα και τη Βολιβία.
Το Εκουαδόρ έχει δανειστεί από την Κίνα 19 δισ. δολάρια που αποπληρώνονται με το 80% των εξαγωγών πετρελαίου της χώρας τα οποία αγοράζει η Κίνα με έκπτωση και πουλάει στις αγορές με κέρδος. Ενα μέρος του πετρελαίου προέρχεται από το Γιασουνί.
Ο Εκτορ λέει ότι το Γιασουνί έχει 4.000 είδη φυτών, 173 είδη θηλαστικών, τον μεγαλύτερο αριθμό ειδών εντόμων παγκοσμίως και πολλά ενδημικά είδη. Δείχνει με υπερηφάνεια ένα σημείο της ζούγκλας όπου σε κάθε στρέμμα ευδοκιμούν 65 διαφορετικά είδη δέντρων.
Ο ίδιος ηγείται ενός διεθνούς προγράμματος διάσωσης πιθήκων σε ένα μικρό νησί στον Νάπο. Μέχρι το τέλος του 2019 θα ελευθερώσει στο δάσος τριάντα επειδή ο πληθυσμός τους λιγοστεύει από το παράνομο κυνήγι. Γνωρίζει ότι ο αγώνας είναι άνισος. «Δεν μπορώ όμως να εγκαταλείψω», μου λέει.
Ενα μέρος του χρέους της χώρας δαπανήθηκε σε έργα υποδομής, όπως το τεράστιο υδροηλεκτρικό φράγμα Coca Codo Sinclair, το οποίο έχτισαν οι Κινέζοι κοντά στο ενεργό ηφαίστειο Reventador. Το φράγμα γεμίζει με φερτά υλικά και φυτά και παρουσιάζει ρωγμές. Το 2016 ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίν το επισκέφθηκε με επισημότητα. Ο υδροηλεκτρικός σταθμός όμως δεν λειτούργησε στην πλήρη ισχύ των 1.500 MW λόγω τεχνικών προβλημάτων. Εκτοτε λειτουργεί συνήθως στη μισή του ισχύ, αλλά η Κίνα πληρώνεται πλήρως σε πετρέλαιο και καταστρέφει έναν μοναδικό πνεύμονα του πλανήτη. Μεγάλος αριθμός πολιτικών και τεχνικών του Εκουαδόρ βρίσκονται σήμερα στη φυλακή επειδή, όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα, έλαβαν από την Κίνα τεράστιες μίζες για την ανάληψη του έργου.
Η Κίνα ελέγχει μεγάλο μέρος των πετρελαίων της Βενεζουέλας, της Βραζιλίας και χωρών της Αφρικής και της Ασίας.
Ο Εκτορ μάς δείχνει ένα είδος σπάνιου πουλιού που κινδυνεύει με εξαφάνιση. Εχει μια έξαψη όταν μιλάει για τη φύση. Συχνά μιμείται τις φωνές πουλιών και ζώων για να τα φέρει κοντύτερα. Η ζούγκλα είναι το σπίτι του.
Σε ένα χωριό των Κίτσουα παίρνει ένα φύλλο φοινικιάς και κόβει με το μαχαίρι του ένα μικρό βελάκι γύρω στα δεκαπέντε εκατοστά. Προσαρμόζει έπειτα ένα ινώδες υλικό στην άκρη του, παίρνει ένα φυσοκάλαμο, τοποθετεί μέσα το βελάκι και το περνάει μπροστά από τα πρόσωπά μας. Ξαφνικά φυσάει και το βελάκι καρφώνεται με ακρίβεια σε έναν μικρό στόχο δέκα μέτρα μακρύτερα. «Με λίγο κουράρε στην αιχμή αυτό το όπλο σκοτώνει αθόρυβα και γρήγορα στα σαράντα μέτρα», λέει. Σκέφτομαι: «Οι ισχυροί σκοτώνουν γρηγορότερα με την οικονομία».
Μετά από πέντε ημέρες στη ζούγκλα φεύγουμε με την αίσθηση του μεγαλείου της φύσης και μια υποδόρια θλίψη για το επερχόμενο. Αναπόφευκτα δημιουργώ παραλληλισμούς με την Ελλάδα που πουλάει τους πόρους της, μεταξύ άλλων, στις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Γερμανία κάτω από παρόμοιες συνθήκες διαφθοράς και μυωπικής συμπεριφοράς.
Ο Αμαζόνιος εξαφανίζεται. Οι ορυκτοί πόροι σε πολλές χώρες είναι ό,τι το ελεφαντοστούν στους ελέφαντες: πρόσκληση στους ανθρώπινους θηρευτές. Aυτοί οι θηρευτές κυριαρχούνται από τη γνωστή αλαζονεία της ισχύος που αποκλείει τη λογική και τη φαντασία. Ο πλανήτης όμως που καταστρέφουν είναι κοινός για όλους, ακόμη και γι’ αυτούς.
* πρώην πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης