Τα περιουσιακά στοιχεία ενός πολίτη αποφέρουν εισόδημα που τον συντηρεί επί ακριβώς έναν χρόνο. Αυτός όμως, λόγω του επιπέδου κατανάλωσής του, το δαπανά μεταξύ 1ης Ιανουαρίου και 22ης Αυγούστου. Επειδή δεν θέλει ν’ αλλάξει το βιοτικό του επίπεδο εκποιεί μέρος της περιουσίας που θα τον συντηρήσει μέχρι την 31η Δεκεμβρίου. Αυτό επαναλαμβάνεται αρκετές φορές μέχρι που διαπιστώνει ότι βρίσκεται σε μη βιώσιμη πορεία καθώς η περιουσία του εξαφανίζεται και η μακροχρόνια επιβίωσή του είναι αμφίβολη.
Η σύντομη αυτή ιστορία δεν είναι φανταστική. Είναι η ιστορία του πλανήτη γη τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με τον αμερικανικό οργανισμό Global Footprint Network, η ανθρωπότητα σήμερα καταναλώνει έως τις 22 Αυγούστου κατά μέσον όρο, τους ετήσιους πόρους που μπορεί να παράσχει η γη σε δώδεκα μήνες. Μετά καταναλώνει το ίδιο το περιβάλλον εξαντλώντας τους ιχθυότοπους, κόβοντας τα παρθένα δάση, διαβρώνοντας και δηλητηριάζοντας τη γη για να αυξήσει τη γεωργική παραγωγή, εξαφανίζοντας τα είδη, εκπέμποντας ρύπους που η φύση αδυνατεί να απορροφήσει κοκ. Σήμερα χρησιμοποιούμε το ισοδύναμο του 1,6 της γης. Αυτό το ισοδύναμο ονομάζεται οικολογικό αποτύπωμα το οποίο δείχνει πέραν αμφιβολίας ότι η γη δεν επαρκεί για τις καταναλωτικές μας επιδόσεις.
Ειδικότερα, οι ΗΠΑ καταναλώνουν τους ετήσιους πόρους του πλανήτη που τους αναλογούν μόλις μέχρι τις 14 Μαρτίου, η Δανία μέχρι τις 28 Μαρτίου, η Γερμανία μέχρι τις 3 Μαΐου και η Ελλάδα μέχρι τις 19 Μαΐου. Στον αντίποδα βρίσκονται η Ινδονησία, το Εκουαδόρ και η Κούβα που φθάνουν μέχρι τον Δεκέμβριο με κορυφαίο το Κιργιστάν που φθάνει μέχρι τις 26 Δεκεμβρίου.
Είναι σαφές ότι η πορεία του ανθρώπινου είδους είναι μη βιώσιμη επειδή έχει βγει από τους κύκλους της φύσης όπου ανήκε επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Η φράση «βιώσιμη ανάπτυξη» σήμερα χρησιμοποιείται από πολλούς για να υπονοήσει μια κατάσταση όπου η οικονομία μεγεθύνεται αενάως, αλλά αυτό, εξ ορισμού είναι αντίφαση επειδή η γη είναι πεπερασμένη. Ουσιαστικά, τέτοια βιώσιμη ανάπτυξη είναι ευφημισμός του “πράσινου ξεπλύματος” (greenwashing). Αυτό ορίζεται ως τρόπος εξαπάτησης των καταναλωτών από εταιρείες ώστε να αγοράζουν υποτιθέμενα πράσινα προϊόντα τους. Είναι επιπλέον τρόπος αποφυγής από την πλειοψηφία των πολιτικών λήψης σοβαρών μέτρων για τη μείωση του οικολογικού μας αποτυπώματος.
Οι ηγέτες μας πραγματοποιούν συνόδους κορυφής για το κλίμα και τη φύση όπου εκφωνούν κενούς λόγους και μετά επιστρέφουν στη συνήθη καθημερινότητα. Αισθάνονται άνετα όταν θέτουν στόχους για το 2050 επειδή έχουν το άλλοθι του απώτερου μέλλοντος. Ποτέ όμως δεν θα υπογράψουν μια συμφωνία που θα τους δεσμεύει σε μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου 7,6% κατ’ έτος αρχής γενομένης από τώρα. Αυτή τη μείωση έχει προτείνει ο ΟΗΕ, αν θέλουμε να μείνουμε στον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού. Η πραγματικότητα είναι αποκαρδιωτική. Από το 2015 οι εκπομπές άνθρακα στην ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί κατά 4% αντί να μειωθούν. Οι υποκριτικές ομιλίες των προέδρων και των πρωθυπουργών στις συνόδους συνιστούν πράσινο ξέπλυμα.
Οι πολιτικοί που αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα, όπως αυτή αποκαλύπτεται μέσω της επιστήμης, είναι αδύναμη μειοψηφία. Η πλειοψηφία αρκείται σε ασαφείς μελλοντικές δράσεις.
Οι περισσότερες κυβερνήσεις, πολύ σωστά, κινητοποιήθηκαν άμεσα για την αντιμετώπιση της νόσου COVID-19. Η νόσος έχει προκαλέσει μέχρι τώρα πάνω από 1,4 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως. Η κινητοποίηση για τους επιπλέον θανάτους της κλιματικής αλλαγής είναι αντίθετα υποτυπώδης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εκτιμήσει ότι από το 2030 έως το 2050 θα έχουμε 250.000 επιπλέον θανάτους ετησίως, κυρίως λόγω καυσώνων. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο μη κερδοσκοπικός ανθρωπιστικός οργανισμός, αναγνωρισμένος στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, Development Assistance Research Associates, ανεβάζει αυτόν τον αριθμό σε 700.000.
Στις 13 Νοεμβρίου, ο Guardian δημοσίευσε επιστολή δεκαοκτώ διακεκριμένων επιστημόνων και προσωπικοτήτων στην οποία τονίζουν ότι «Άσχετα από το πόσο γρήγορα θα επιτύχουμε μηδενικές εκπομπές, οι τρομακτικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης δεν θα εξαφανισθούν. Εκατομμύρια ανθρώπων θα συνεχίσουν να υποφέρουν επί αιώνες, ακόμη και κάτω από τα πιο φιλόδοξα σενάρια». Απαιτούνται τρία πράγματα: άμεση περικοπή εκπομπών, προσαρμογή στις επιπτώσεις και απομάκρυνση αερίων θερμοκηπίου. Χωρίς την απομάκρυνση άνθρακα από την ατμόσφαιρα, οι άλλες δράσεις δεν επαρκούν για την επιστροφή σε μια ανεκτή κλιματική πραγματικότητα.
Επί του παρόντος, η μόνη σοβαρή δυνατότητα απομάκρυνσης άνθρακα εστιάζεται στην αναδάσωση και στην προστασία των υπαρχόντων δασών.
Μια πρόσφατη όμως έκθεση του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ έδειξε ότι τα τροπικά δάση το 2019 έχασαν κάλυψη ίση σχεδόν με την έκταση της Ελλάδας. Κατά μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science το 2018, η απώλεια δασών παγκοσμίως για να μετατραπούν σε γη βιομηχανικής καλλιέργειας μεταξύ 2001 και 2015 ήταν ετησίως ίση με την έκταση της Κόστα Ρίκα.
Η πραγματικότητα είναι σκληρή και δεν ακυρώνεται από τις περίτεχνες και τετριμμένες ομιλίες των ηγετών μας που συνήθως υπηρετούν τα παράλογα συμφέροντα των βαθύπλουτων. Είναι στο χέρι μας ν’ αλλάξουμε πορεία και έχουμε λίγο χρόνο γι’ αυτό. Το θεμελιώδες ερώτημα είναι πότε οι πολιτικοί θα ακούσουν τους επιστήμονες και θα κάνουν το προφανές.