Την Πρωτοχρονιά του 2021 ένα νεκρό παιδί ξεβράστηκε στις ακτές της Νορβηγίας. Στις αρχές Ιουνίου ταυτοποιήθηκε με τη μέθοδο του DNA. Ήταν ο Αρτίν Νεζάντ ηλικίας 15 μηνών από το Ιράν, Κούρδος στην καταγωγή, που είχε πνιγεί στη Μάγχη μαζί με τους γονείς του, την εννιάχρονη αδελφή του και τον εξάχρονο αδελφό του στις 27 Οκτωβρίου του 2020. Είχαν φύγει από το Ιράν τον Αύγουστο του 2020 σε αναζήτηση μιας ζωής χωρίς φυλετικές διώξεις, με μόρφωση και μέλλον. Πέρασαν από την Τουρκία στην Ιταλία και μετά στο Καλέ όπου τρεις φορές προσπάθησαν να διασχίσουν το στενό για την Αγγλία. Κατέληξαν σε ένα μικρό σκάφος σε φουρτουνιασμένη θάλασσα και αυτό ήταν το τελευταίο τους ταξίδι.
Μερικά χρόνια πριν, τον Σεπτέμβριο του 2015, ο 3χρονος Αϊλάν, επίσης κουρδικής καταγωγής, από τη Συρία, ξεβράστηκε πνιγμένος στις τουρκικές ακτές απέναντι από την Κω. Μαζί του είχαν πνιγεί η αδελφή του και η μητέρα του. Η ιστορία του παρόμοια μ’ εκείνη του Αρτίν.
Οι εικόνες νεκρών παιδιών προκαλούν συγκίνηση. Οι κάμερες των τηλεοράσεων μεταφέρουν τις εικόνες τους σε όλη τη γη, αλλά οι εικόνες και τα συγκινησιακά σχόλια ξεφτίζουν μετά από λίγες ημέρες στη δίνη της πολυάσχολης ζωής μας. Η Ευρώπη είναι εχθρική περιοχή για πρόσφυγες.
Ο ΟΗΕ έχει διαπιστώσει ότι το 90% των προσφύγων παγκοσμίως προέρχεται από χώρες με αδυναμία προσαρμογής στην κλιματική κρίση. Στις χώρες αυτές βρίσκεται το 70% των ανθρώπων που μετακινούνται εσωτερικά λόγω βίας και εμφυλίων πολέμων. Από το 2010, πάλι κατά τον ΟΗΕ, μόνο λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων, ετησίως μετακινούνται 21,5 εκατομμύρια άνθρωποι κατά μέσον όρο.
Μετακινήσεις πληθυσμών συνέβαιναν σε κάθε εποχή και σε κάθε μέρος του πλανήτη κυρίως για λόγους οικονομικούς, κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς, και για ν’ αποφύγουν διώξεις και βία. Ο αριθμός των ανθρώπων που μετανάστευσαν το 1970 ήταν 85 εκατομμύρια ενώ σήμερα έχει υπερβεί τα 270 εκατομμύρια ετησίως και συνεχίζει την ανοδική του πορεία. Ένας αριθμός μεταναστών και προσφύγων εξαναγκάζεται να φύγει από την πατρίδα του λόγω των στρεβλών πολιτικών των ισχυρών εθνών που επιβάλλουν σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Συρία, και μεγάλο μέρος της Αφρικής.
Η ίδια η κλιματική κρίση οφείλεται κυρίως στις πλούσιες χώρες που τώρα υψώνουν τείχη στους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες. Οι χώρες G7 – ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Καναδάς, και Ιαπωνία, μαζί με την Κίνα και τη Ρωσία ανήκουν στους μεγαλύτερους κλιματικούς ρυπαντές. Παρά τις διαβεβαιώσεις τους για άμεση κλιματική δράση, σύμφωνα με τη φιλανθρωπική οργάνωση Tearfund,οι G7 κατά την πανδημία δαπάνησαν 190 δισεκατομμύρια δολάρια για να στηρίξουν τα ορυκτά καύσιμα και μόνο 147 δισεκατομμύρια για τις καθαρές πηγές ενέργειας. Αν οι προθέσεις αυτών των χωρών ήταν ειλικρινείς, θα έπρεπε η στήριξη των ορυκτών καυσίμων να ήταν σχεδόν μηδενική και η διαφορά να πήγαινε στις καθαρές πηγές ενέργειας.
Υπάρχουν όμως και φωτεινότερες όψεις στο ζήτημα. Μετά από δικαστική προσφυγή δεκαεπτά χιλιάδων πολιτών κατά της εταιρείας πετρελαίου Shell, ένα δικαστήριο της Χάγης στα τέλη Μαΐου, διέταξε την εταιρεία να περικόψει τις εκπομπές της σε άνθρακα κατά 45% σε σχέση με το 1990 έως το 2030. Εκπρόσωπος της εταιρείας δήλωσε: “Χρειάζεται άμεση δράση για το κλίμα” και για να μην δημιουργούνται αυταπάτες συνέχισε, “Θα προσβάλουμε στο εφετείο την απογοητευτική απόφαση του δικαστηρίου”.
Είμαστε σχεδόν 8 δισεκατομμύρια κάτοικοι στη γη και αυξανόμαστε. Ταυτόχρονα καταστρέφουμε το κλίμα και τη βιοποικιλότητα και ρυπαίνουμε τον αέρα, το έδαφος, και τα νερά, συχνά μη αναστρέψιμα. Μια από τις συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς είναι η δημιουργία περιβαλλοντικών προσφύγων. Το πρόβλημα αυτό διογκώνεται με τον χρόνο και απαιτεί συλλογική δράση που θα ξεκινάει από την ειλικρινή αντιμετώπιση των αιτίων του και τις ευθύνες του ανεπτυγμένου κόσμου. Ο πλανήτης που έχει χώρο για τους πολυεκατομμυριούχους που φοροδιαφεύγουν προκλητικά, απομυζούν τους πόρους του αδιάκριτα, και ενίοτε βρίσκονται πίσω από την ένοπλη βία, αλλά δεν έχει καθόλου χώρο για τον Αϊλάν και τον Αρτίν δεν είναι βιώσιμος.
* Ο Γιάννης Α. Φίλης είναι π. Πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης