Στέκομαι στη σειρά του κτηνιατρείου για εξυπηρέτηση και παρακολουθώ τον νεαρό υπάλληλο που τοποθετεί ένα κουτάκι με χάπια για τον σκύλο του πελάτη που προηγείται σε μια πλαστική τσάντα. Τίποτα το ασύνηθες. Σε όλα σχεδόν τα καταστήματα τα περισσότερα είδη, ακόμη και τα μικρότερα, τοποθετούνται σε πλαστικές τσάντες μιας χρήσης. «Το απαιτεί ο πελάτης», δικαιολογείται ο υπάλληλος. Όσο για την ανακύκλωση των πλαστικών, κατά μέσον όρο είναι περίπου 9%.
Στο περιβάλλον πολλά πλαστικά θρυμματίζονται σε μικροπλαστικά με διάμετρο μικρότερη των 5 mm ή νανοπλαστικά με διάμετρο μικρότερη του ενός εκατομμυριοστού του μέτρου. Αυτά τα σωματίδια προέρχονται από τα ελαστικά των αυτοκινήτων, τα φθαρμένα πλαστικά αντικείμενα που χρησιμοποιούμε κατά κόρον, τα πλαστικά χρώματα, και τα ρούχα, μεταξύ άλλων. Μακροχρόνια καταλήγουν στα ψάρια, τα ζώα, και τον άνθρωπο. Συναντώνται από την Ανταρκτική μέχρι τα Ιμαλάια και ανιχνεύονται ακόμη και στον ανθρώπινο πλακούντα.
Οι μεγάλοι αριθμοί συχνά δεν μας τρομάζουν, ακριβώς λόγω του μεγάλου μεγέθους τους. Αξίζει να ιδούμε όμως κάποιους με πηγή τον ΟΗΕ. Παγκοσμίως κάθε έτος χρησιμοποιούμε 5 τρισεκατομμύρια τσάντες μιας χρήσης (το 5 ακολουθούμενο από 12 μηδενικά) και 500 δισεκατομμύρια φιάλες νερού και ποτών (το 5 ακολουθούμενο από 11 μηδενικά). Από το 1950 έχουν παραχθεί 8,3 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικών. Εξ αυτών, τα 5 δισεκατομμύρια έχουν απορριφθεί στο φυσικό περιβάλλον ή σε σκουπιδότοπους.
Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Rutgers σε πειραματόζωα έδειξε ότι τα μικροπλαστικά διεισδύουν στον πλακούντα, την καρδιά, τα νεφρά, τους πνεύμονες, το συκώτι, και τον εγκέφαλο των ζώων. Εργάτες της βιομηχανίας πλαστικών που έχουν εκτεθεί στα πλαστικά σωματίδια παρουσιάζουν αλλεργίες και φλεγμονή και ίνωση των πνευμόνων. Σύμφωνα με έκθεση του περιοδικού Science τον Φεβρουάριο 2021, οι συγκεντρώσεις μικροπλαστικών στο πόσιμο νερό, εμφιαλωμένο ή της βρύσης, ποικίλουν από μηδέν μέχρι δέκα χιλιάδες σωματίδια ανά λίτρο.
Επί δεκαετίες, έως και το 90% των σολομών κόχο που μεταναστεύουν από τους ωκεανούς στα ποτάμια των βορειοδυτικών ΗΠΑ, πεθαίνουν ξαφνικά ύστερα από νεροποντές. Έρευνα που δημοσιεύθηκε πάλι στο Science τον περασμένο Δεκέμβριο ανακάλυψε τον λόγο. Τα ελαστικά των αυτοκινήτων περιέχουν την ουσία 6PPD-κινόνη, η οποία τα προστατεύει από τη διαβρωτική δράση του όζοντος της κατώτερης ατμόσφαιρας. Παγκοσμίως παράγονται ετησίως 3,1 δισεκατομμύρια ελαστικών τα οποία διαρκώς διασκορπίζουν στο περιβάλλον σωματίδια. Ένα μέρος τους με τη βροχή καταλήγει στα ποτάμια όπου, ακόμη και σε ελάχιστες συγκεντρώσεις, αποδεικνύεται θανατηφόρο για τους σολομούς.
Στις 28 Μαρτίου 2021, ο Guardian δημοσίευσε συνέντευξη της καθηγήτριας περιβαλλοντικής ιατρικής στην ιατρική σχολή Mount Sinai της Νέας Υόρκης, Shanna Swan. Η καθηγήτρια δήλωσε ότι ο κίνδυνος αποβολής εγκύων γυναικών, ανεξαρτήτως ηλικίας, αυξάνει διαρκώς τα τελευταία χρόνια, ενώ ο αριθμός των σπερματοζωαρίων έχει μειωθεί στο μισό στην τελευταία τεσσαρακονταετία. Τόνισε ότι, “Τα περισσότερα ζευγάρια θα πρέπει να χρησιμοποιούν υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από το 2045 και μετά”, αν δεν αλλάξει κάτι ριζικά. Η βασική αιτία, κατά την καθηγήτρια, είναι τα πλαστικά.
Τα πλαστικά γίνονται εύπλαστα χάρη στους λεγόμενους φθαλικούς εστέρες. Όλοι μας έχουμε στο σώμα τέτοιες ενώσεις, κυρίως από τροφές για την παρασκευή και συσκευασία των οποίων έχουν χρησιμοποιηθεί πλαστικά. Οι φθαλικοί εστέρες μιμούνται την τεστοστερόνη, δίνοντας στον οργανισμό το μήνυμα ότι έχει επαρκή ποσότητα της ορμόνης ενώ δεν έχει. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση της τεστοστερόνης και κατόπιν των σπερματοζωαρίων. Μια άλλη ουσία, η διφαινόλη Α βρίσκεται σε πολλά σκληρά πλαστικά, σε φιάλες νερού, και στις μεμβράνες εσωτερικής επικάλυψης των κονσερβών. Μιμείται τα οιστρογόνα και επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα των γυναικών. Οι ουσίες που δημιουργούν ορμονικές διαταραχές δρουν αθροιστικά στον άνθρωπο.
Τα πλαστικά ευθύνονται για τους πνιγμούς θαλάσσιων πτηνών, θηλαστικών και χελωνών, για καρκινογενέσεις, και για επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, μεταξύ άλλων. Τίποτα δεν διευκολύνει τη ζωή μας χωρίς κόστος.
Τι μπορούμε να κάνουμε; Το προφανές είναι η αποφυγή χρήσης πλαστικού όπου μπορούμε. Το μαγείρεμα με φρέσκα, χωρίς πλαστική συσκευασία υλικά. Η αποφυγή χρήσης σκευών τεφλόν, η αποφυγή ποτών σε πλαστικές φιάλες, η χρήση υφασμάτινης τσάντας για τα ψώνια. Η ουσία όμως βρίσκεται σε συντονισμένη κυβερνητική δράση απαγόρευσης ουσιών και πλαστικών που μεταφορικά και κυριολεκτικά πνίγουν την ζωή. Μόνο οι κυβερνήσεις μπορούν να επιβάλουν στη βιομηχανία ελαστικών να χρησιμοποιεί υποκατάστατα της 6PPD-κινόνης που σκοτώνει σολομούς ή να απαγορεύσουν τα πλαστικά μιας χρήσης.
Οι εταιρείες πλαστικών διατείνονται ότι για να αποδειχθεί η βλάβη στο περιβάλλον ή την υγεία απαιτείται περισσότερη έρευνα. Κερδίζουν έτσι χρόνο και άρα χρήμα. Το έχουν δοκιμάσει αυτό επιτυχώς οι εταιρείες καπνού, φαρμάκων, εντομοκτόνων, πετρελαίου και πάει λέγοντας. Καθώς είχε πει ο Αμερικανός συγγραφέας Upton Sinclair: “Είναι δύσκολο να πείσει κανείς ένα άτομο για κάτι όταν οι αποδοχές του εξαρτώνται από το να μην το πιστεύει”.
Επιπλέον, πάντα βρίσκονται “άριστοι” ακαδημαϊκοί οι οποίοι, αντί αμοιβής, είναι έτοιμοι να “αποδείξουν” οτιδήποτε επιστημονικά. Όλα στην υπηρεσία του δόγματος της απόλυτης ελευθερίας της αγοράς και της άρσης των όποιων κανονισμών προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος.
Όταν το είδος μας δυσκολεύεται να αναπαραχθεί και πνίγουμε το περιβάλλον στα πλαστικά, κάτι πάει στραβά με τέτοια δόγματα. Οι κυβερνήσεις δεν εκλέγονται για τη βραχυχρόνια ευμάρεια των λίγων εις βάρος των πολλών και του φυσικού περιβάλλοντος. Και επειδή αυτή δείχνει να είναι σε μεγάλο βαθμό η αλήθεια, κάτι πρέπει ν’ αλλάξει επειγόντως.