Προσφώνηση του Πρύτανη Γιάννη Α. Φίλη κατά την τελετή αναγόρευσης του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου Α' σε Επίτιμο Διδάκτορα και απονομής του Χρυσού Μεταλλίου του Πολυτεχνείου Κρήτης στο Πάρκο Διάσωσης Χλωρίδας και Πανίδας την Τρίτη 4 Σεπτεμβρίου 2012 (δείτε εδώ το βίντεο της εκδήλωσης.
«Η πραγματική κρίση δεν βρίσκεται στο περιβάλλον αλλά στην ανθρώπινη καρδιά. Το βασικό πρόβλημα βρίσκεται όχι έξω αλλά μέσα μας, όχι στο οικοσύστημα αλλά στον τρόπο που σκεπτόμαστε.» Με αυτά τα λόγια εκήρυξε την έναρξη της «Συνόδου της Χάλκης» ο Παναγιότατος Οικουμενικός Πατριάρχης κύριος κύριος Βαρθολομαίος το 2012, ο ουσιαστικός πνευματικός ηγέτης του περιβαλλοντικού κινήματος. Ακριβέστερη σύνοψη της περιβαλλοντικής τραγωδίας δεν μπορούσε να δοθεί. Όπως ο ίδιος έχει τονίσει πολλές φορές, η αμαρτία κατά του περιβάλλοντος είναι αμαρτία κατά του Θεού. Η Γη δεν χρειάζεται προστασία του περιβάλλοντος αλλά ο άνθρωπος χρειάζεται σωστή και ηθική διαχείριση της συμπεριφοράς του έναντι του πλανήτη μας.
Η κρίση, οικονομική και περιβαλλοντική, είναι κρίση ανθρώπινης συμπεριφοράς που εκφράζεται με την εκθετική οικονομική μεγέθυνση, την προκλητική ανισότητα κατανομής πλούτου, τον ουσιαστικό έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πόρων του πλανήτη από μικρό αριθμό πολυεθνικών εταιρειών και ηγετών τους, την υποταγή, σε μεγάλο βαθμό, της πολιτικής, και κατ’ επέκταση των εθνών, σε αυτές τις εταιρείες, σε αυτά τα άτομα. Αλλά η Γη είναι πολύ μικρή και η ανθρωπότητα δεν μπορεί ν’ αντέξει επί μακρόν τέτοια μυωπική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, δεν θέλω να σκέπτομαι πώς θα είναι η ζωή των εγγονών μας όταν η μέση θερμοκρασία του κλίματος θα είναι 2, 3 ή και 4 βαθμούς πάνω από τη σημερινή. Και αυτό για να μπορούν κάποιοι να καταναλώνουν υπερβολικά σε ένα σισύφειο αγώνα πλήρωσης των ψυχολογικών ελλειμμάτων τους. Η κοινωνία μας δεν θ’ αντέξει επί μακρόν την υπερβολική ανισότητα των ανθρώπων, το ότι εμείς ζούμε κατά μέσον όρο 80 χρόνια ενώ στη Σιέρρα Λεόνε 47, το ότι το μέσο κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα στο Λουξεμβούργο είναι 61.000 δολάρια ενώ στη Λιβερία 340.
Θα χρησιμοποιήσω άλλη μια φορά τα λόγια του Οικουμενικού Πατριάρχη από ομιλία του την πρώτη Σεπτεμβρίου του 2009: «Τα χρηματοοικονομικά συστήματα, τα οποία ενεπιστεύοντο τόσον πολλοί άνθρωποι δια να τους παράσχουν τα αγαθά της ζωής, παρέσχον αντιθέτως φόβον, αβεβαιότητα και πενίαν… Η αντιμετώπισις της παρούσης κρίσεως έχει αποκαλύψει τας αξίας των ολίγων οι οποίοι διαμορφώνουν τας τύχας της κοινωνίας μας. Εκείνων οι οποίοι δύνανται να εξεύρουν χρηματικά ποσά πέραν πάσης φαντασίας δια την στήριξιν του χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίον τους επρόδωσεν, αλλά δεν είναι πρόθυμοι να διαθέσουν ούτε το ελάχιστον κλάσμα των ποσών αυτών δια την θεραπείαν της οικτράς καταστάσεως εις την οποίαν έχει περιέλθει η κτίσις…»
Εμείς, οι άνθρωποι του Πολυτεχνείου Κρήτης, έχουμε τη μέγιστη χαρά και τιμή να σας φιλοξενούμε σήμερα στο Πάρκο Διάσωσης Χλωρίδας και Πανίδας του Ιδρύματος, που με τον τρόπο του συμπορεύεται με την οικολογική πλευρά του πολυσχιδούς σας έργου. Τον χώρο αυτό είχε ευλογήσει ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ειρηναίος το 2004. Και έχουμε χαρά και είναι τιμή μας που το Πολυτεχνείο σάς απονέμει τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα σε αναγνώριση του σπουδαίου πνευματικού, κοινωνικού, και περιβαλλοντικού σας έργου.
Μας είσθε οικείος αλλά θεωρώ σκόπιμο να κάνω μνεία πολύ περιληπτικά του βιογραφικού σας.
Η Αυτού Θειοτάτη Παναγιότης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κύριος κύριος Βαρθολομαίος, γεννήθηκε στην Ίμβρο στις 29 Φεβρουαρίου του 1940. Το κατά κόσμο όνομά του ήταν Δημήτριος. Εισήχθη στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε αριστούχος το 1961 και αμέσως χειροτονήθηκε διάκονος, με το όνομα Βαρθολομαίος.
Μεταξύ των ετών 1963-1968 μετεκπαιδεύτηκε ως υπότροφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών της Ρώμης, στο Οικουμενικό Ινστιτούτο Bossey της Ελβετίας και στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, με ειδίκευση στο Κανονικό Δίκαιο και αναγορεύθηκε διδάκτορας του Ινστιτούτου της Ρώμης.
Το 1968 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και διορίσθηκε Βοηθός Σχολάρχης στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, όπου τον επόμενο χρόνο χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Μετά από εξάμηνο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας τον εχειροθέτησε στο οφφίκιο του Αρχιμανδρίτη.
Το 1972, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος εκάλεσε ως Διευθυντή τού Ιδιαίτερου Πατριαρχικού Γραφείου τον Αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίο, τον οποίο προήγαγε το επόμενο έτος σε Μητροπολίτη Φιλαδελφείας. Το 1990 προήχθη σε Μητροπολίτη Γέροντα Χαλκηδόνας. Στις 22-10-1991 ανακηρύχθηκε Οικουμενικός Πατριάρχης.
Μιλάει, εκτός της Ελληνικής Γλώσσας, την Τουρκική, τη Λατινική, την Ιταλική, την Αγγλική, τη Γαλλική και τη Γερμανική.
Έχει αντιπροσωπεύσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε πολλά διορθόδοξα και διαχριστιανικά συνέδρια. Το 1990 προήδρευσε στη Γενεύη της Διορθόδοξης Προπαρασκευαστικής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου Επιτροπής, η οποία ασχολήθηκε με θέμα της ορθόδοξης διασποράς.
Είναι Εταίρος της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης και επίτιμο μέλος του Ιδρύματος Pro Oriente στη Βιέννη.
Είναι Επίτιμος Διδάκτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, της Θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας, της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, του City University του Λονδίνου, του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου , του Καθολικού Πανεπιστημίου Leuven του Βελγίου, του Ορθόδοξου Θεολογικού Ινστιτούτου Αγίου Σεργίου στο Παρίσι, της Σχολής Κανονικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Aix-en-Provence στη Γαλλία, του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, της Θεολογικής Σχολής Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης, του Θεολογικού Ινστιτούτου Αγίου Βλαδιμήρου στη Νέα Υόρκη, της Θεολογικής Σχολής Ιασίου, του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, των αμερικανικών πανεπιστημίων Georgetown, Tufts, Southern Methodist, και Yale, του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, του Τμήματος Ιστορίας - Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κ.α.
Έχει υπάρξει αποδέκτης αναρίθμητων άλλων τιμών μεταξύ των οποίων το χρυσό μετάλλιο του Αμερικανικού Κογκρέσου.
Οι λόγοι των περισσότερων από μας εκφωνούνται και σύντομα πέφτουν στη λήθη. Όμως τα έργα μας, παραδόξως, μπορούν να έχουν συνέπειες ακόμη και για χιλιάδες χρόνια. Η ανθρωπογενής μεταβολή του κλίματος, οφείλεται στη δική μας γενιά κυρίως, αλλά θα επηρεάζει δεκάδες γενεών στο μέλλον, όταν και αυτή η σκόνη μας θα έχει χαθεί.
Χρειαζόμαστε αλλαγή πορείας με στροφή σε στοιχειώδεις αλλά θεμελιώδεις πνευματικές αξίες, σεβασμό του συνανθρώπου και της διαφορετικότητας, υπογραφή ειρήνης με το περιβάλλον ανθρώπινο, φυσικό, βιολογικό. Αυτές τις αρχές ενστερνίζεται και γι’ αυτές εργάζεται εν πολλοίς ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Όταν τα λόγια τούτα θα έχουν ξεχαστεί, όταν και αυτή η τελετή θα έχει ξεχαστεί ένα πράγμα θα μένει αμετάβλητο και θα φωτίζει: το έργο ενός ανθρώπου αφιερωμένο στον άνθρωπο για το οποίο σήμερα του απονέμουμε τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα. Το πώς θα ζήσουμε τη ζωή μας είναι σε ικανό βαθμό δική μας επιλογή. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει κάνει τις δικές του επιλογές και γνωρίζουμε ότι συχνά αυτές οι επιλογές είναι δύσκολες, πολύ δύσκολες. Είναι αυτή η μοίρα των ανθρώπων που συντηρούν την ελπίδα στην κοινωνία και δείχνουν τον δρόμο στους πολλούς.
Γιάννης Α. Φίλης