Κριτική

Praise of Vindication by American academician Asad Madni

I have been meaning to write to you after reading and savoring every page of "Vindication" but could not find the right words to express my feelings of admiration.

More than an eminent scientist, you are a true artist at heart. Your imagination is your canvas and your deep understanding of human nature is your paint.  You demonstrated depth of emotions, tragedy, pathos, futility, hypocrisy, tradition, fear, and so many different human aspects and limitations in a manner that only the best authors have been able to accomplish.

The last day of Panos is a true masterpiece.

Overall the book reminded me of Albert Camus' statement "the most despicable thing is respect based on fear."

Asad Madni

Academician

Praise of Appeal to Language and Vindication by American poet and literature professor Tim Houghton

On 9-8-2021 Tim Houghton wrote:

Dear Yannis,

I finished Vindication earlier today--you are every bit as excellent a novelist as you are a poet. My God, the book was enjoyable--although enjoyable is too simple a word. A poet's novel--a complicated mosaic that keeps growing, broadening out, as well as deepening, as it proceeds. 

It is certainly not surprising to see the poetic language that rises throughout the novel. Such interesting emotional and imaginative language done tastefully and deftly, without overwhelming, as is appropriate it seems to me in a novel; "You turn faces into empty masks," as one small example.

Menelaos was perhaps especially complex, although on a personal level I liked, as people, the other two men more. I am glad Menelaos survived, as that added an entirely different dimension to the book. Of the women, Dimitra was my favorite. I felt especially sorry for Eleni--and angry at her cousins.

This books appears to have been a huge amount of work, so much research on your part--and clearly a love of writing it.

I felt I was "into" the world of Vindication after perhaps 20 or so pages. I was beginning to know the characters, and everything fell into place, and I read it smoothly the entire way. I do recall thinking, while enjoying the many poetic passages, that the language reminded me of your poetry. And I was struck by the ambition of the subject and the technical ability in the structure. It should have won awards.

Tim

On 31/07/2020 03:29, Tim Houghton wrote:

Dear Yannis,

I just finished Appeal to Language--and I noticed that the book (a beautiful book with lovely blues and wonderful texture in the hand and the cool moai) has 4 poems that were not in the manuscript which I read a couple of years ago. I read those poems first, and I am glad they are in the book. I liked them all but especially liked "Silence" and, then, "The Old Canning Factory" with its strong ending. 

Then I read the entire book--a powerful, excellent work. Overall I like how specifics work with abstractions to enlarge the world--and the suggestive gaps in the poems--showing a smart mind at play, serious play. Rich poetry, real poetry. I was happy to re-read old friends such as "Mailman," "Easter Island,""August, Midday," "Walls," "A World within the World," and of course the final poem (my favorites: "Turkish Occupation," "Dictatorship, and "Climate Change").  Of course, on a different day, I would perhaps have a different list of poems that struck me. The press did a very good job--as did your competent translator Philip Ramp. This is a book I will pick up again. And congrats to the person who took the excellent photo of you on the back.

Thank you so much for sending me a copy. Tim 

Μεταφορές του απογεύματος: Γιάννης Φίλης

Ο μεστός λόγος, οι τσεκουράτες προτάσεις, τα νταμάρια του νου και της γαστέρας που κυο-

φορούν, μασούρια δυναμίτιδας πασπαλισμένα με σταγόνες τρινιτροτολουόλης. Απλές λέξεις

αν τις απομονώσεις από συζευκτικές σχέσεις,ωστόσο εν τη ενώσει μεταμορφώνονται σε με-

τεωρίτες που ξεφεύγουν από τη συμπαντική τους πορεία (με γήινα στάνταρ και) προσανα-

τολίζονται να προσγειωθούν σε κεφαλές ανεγκέφαλων, αντάξια πλερωμή που λέει το σχετικό

τραγουδάκι, των επαϊόντων της Οικουμένης.

Για την προχειρότητα και επιπολαιότητα που επιδεικνύουν οι ισχυροί της Γης μπροστά στο

κίνδυνο της Κλιματικής αλλαγής. Συνειδητά ή ασυνείδητα. Με αποκλειστικό οδηγό ένα αμφι-

λεγόμενο συμφέρον.

Διαβάστε τη συνέχεια της βιβλιοκριτικής του Χαράλαμπου Σκριβιλιωτάκη στα Χανιώτικα Νέα στις 18.6.2016

Μεταφορές του απογεύματος: Από τον Γιάννη Φίλη

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ -ΒΑΜΒΟΥΚΑ

Προσφάτως -μέσα σ’ ένα κλίμα έντονου ενδιαφέροντος και γόνιμου προβληματισμού- παρουσιάστηκε η νέα ποιητική συλλογή του πρώην πρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Γιάννη Φίλη στο αμφιθέατρο του 2ου Δημ. Σχολείου Ρεθύμνου. Την εν λόγω συλλογή παρουσίασε η υπογράφουσα το παρόν κείμενο και ο ίδιος ο συγγραφέας, που κράτησε απ' την αρχή ως το τέλος αμείωτη την προσοχή ενός ιδιαιτέρως ευαισθητοποιημένου κοινού με την προβολή συγκλονιστικών εικόνων και βιωματικών διηγήσεων που αναφέρονται σε πρόσφατο ταξίδι του στη Ν.Αμερική!

Επίσης μίλησε με τρόπο καθηλωτικό για τη λογοτεχνία, όπως και για την Ελλάδα! Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο γνωστός γιατρός και λογοτέχνης κ. Μανώλης Καλλέργης. Παρατηρώντας το εξώφυλλο αυτής της συλλογής, ξυπνούν μνήμες μακρινές που ζωντανεύουν έναν κόσμο ξεχασμένο, μα τόσο αληθινό!

Ο τίτλος της συλλογής “Μεταφορές του απογεύματος”, ευθύς αμέσως μας παραπέμπει στα σωτήρια συμβολικά σχήματα που -τροφοδοτώντας το φαντασιακό πεδίο- καλύπτουν τις πραγματικές ελλείψεις και χρωματίζουν τα λευκά κενά!

Ο ποιητής που φέρει τη σφραγίδα ενός σοβαρού επιστήμονα, ως πολίτης του Κόσμου χτίζει τη γνώση στα θεμέλια της δράσης, βιώνοντας δυνατές εμπειρίες μακριά από προκαταλήψεις, όρια και φόβους που αφορούν χώρες, φυλές, θρησκείες ή πολιτισμούς!

Με την ολοκληρωμένη ποιητική του έκφραση που χαρακτηρίζεται απ' το δωρικό και συνάμα το λυρικό ύφος, μ’ ένα λόγο πυκνό και υποβλητικό, αποτυπώνει κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, ιδέες, εμπειρίες, καταστάσεις και εικόνες οικείες και μακρινές!

Ο Γιάννης Φίλης ως ελεύθερος, αλλά ευαισθητοποιημένος ταξιδευτής του κόσμου, ένας σύγχρονος Οδυσσέας με εφόδια τις αρχέτυπες αρχαιοελληνικές αναφορές, ερμηνεύει το σημερινό φαίνεσθαι και γίγνεσθαι!

Τ’ αγωνιώδη ερωτήματα που εμφανίζονται ή διαφαίνονται στους στίχους του αφορούν τα αδιέξοδα που οδηγεί ο δρόμος που ακολουθεί ο σύγχρονος homo economicus και ζητούν απάντηση! ...

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου της κας Βάμβουκα στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα 9.6.302

Με την ευθύνη του πνεύματος: Μεταφορές του απογεύματος

Όμως αυτός ο διακεκριμένος τεχνολόγος (όχι τεχνοκράτης) παράλληλα με την τεχνολογική του δραστηριότητα εξέφρασε με λογοτεχνικά, ποιητικά και πεζογραφικά του έργα την άλλη διάσταση του εαυτού του. Για να συνδυάσει με τόλμη τις αρχετυπικές ρίζες του ανθρώπινου λόγου της ποίησης και της διήγησης με τον λόγο της επιστήμης και τον τρόπο της τεχνολογίας. Με όραμα κοινό για τον εξανθρωπισμό επιστήμης – τεχνολογίας.

Παράλληλα με δημιουργική (και όχι διαστροφική και καταστροφική) αξιοποίηση των σύγχρονων επιστημονικών εξελίξεων και των τεχνολογικών εφαρμογών της.

Διαβάστε τη συνέχεια της κριτικής του Δημήτρη Κακαβελάκη στη στήλη "Με την ευθύνη του πνεύματος" στην εφημερίδα "Χανιώτικα Νέα" στις 7.2.2015

Μια επιστολή...

"Φίλε Γιάννη,

Δεν υπάρχει ίσως καλύτερη ώρα από το να διαβάζεις κανείς ποίηση στο σκοτάδι στις 5 το πρωί έχοντας ξυπνήσει στη Νέα Υόρκη σε κάποια ώρα Ελλάδος. Γύρισα προχτές το βράδυ.
Διάβασα το βιβλίο σου [Μεταφορές του Απογεύματος] μονορούφι. Πολύ απλά, σου λέω ότι είναι η καλύτερη συλλογή ποιημάτων που έχεις γράψει ποτέ. Τα περισσότερα ποιήματα είναι συγκλονιστικά. Έχω πάρα πολλά χρόνια να δω τόσο λυγερή συνύπαρξη του λυρικού και του πολιτικού, του αόριστου και του ιστορικού. Μπράβο Γιάννη! Μου γέμισες το πρωινό με έμπνευση.
Μου αρέσει που δεν μπορώ να κατανοήσω την λογική της σειράς ή ακολουθίας των ποιημάτων. Είναι σαν να πηγαίνεις τον αναγνώστη σε ένα ταξίδι γεμάτο έκπληκτες στροφές στον χρόνο και στον κόσμο. Ομολογώ, πρώτη φορά είδα κάτι τέτοιο. Είναι σχεδόν σαν τα ποιήματα να τα παρέθεσες ως ήρθαν -- υποθέτω πως δεν έγινε αυτό, εγώ σου λέω πως τα εισέπραξα, και μου άρεσε πολύ. Δεν ήξερα τι να περιμένω από ποίημα σε ποίημα.
Και πάλι μπράβο! Με ενέπνευσες."

Στάθης Γουργουρής
Καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας
Columbia University, USA

Οικολογικό «Aρχιπέλαγος»
του Πάνου Λιαλιάτση, Καθημερινή, 07.07.2013

Το πρώτο οικολογικό μυθιστόρημα

του Πάνου Λιαλιάτση, Τα αργολικά, 16.03.2013

Μόνο εκεί που ξεκίνησες μπορείς να τερματίσεις...  
Ή και αλλιώς: 
Η χορογραφία του κόσμου
«...Οι μυστικές διαπραγματεύσεις, οι συνωμοσίες, οι μεγάλες αποφάσεις, οι άνθρωποι που είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, όλα είχαν αναχθεί στο τίποτα. Μόνο η ζωή στεκόταν μπροστά στο σκοτάδι της λήθης, απλή, αναπόφευκτη, μεγαλειώδης. Και τότε ο Τζίπσυ, για μια στιγμή, για μια στιγμή νόμισε πως βρήκε τη γλώσσα με την οποία θα εξηγούσε στο παιδί. Έπρεπε όμως πρώτα να εξηγήσει στον εαυτό του».
Αυτό το απόσπασμα στην πρώτη ανάγνωση ήταν σημειωμένο για τελευταίο. Τελειώνοντας, όμως, ο ίδιος ο συγγραφέας αναγνωστικά μας απελευθέρωσε, «οι αληθινές ιστορίες δεν έχουν επίλογο», «οι αληθινές ιστορίες δεν έχουν πρόλογο», σημειώνει.
Το αρχιπέλαγος είναι ένα βιβλίο παλίμψηστο, μια ιστορία που θα μπορούσε να είναι από επιστημονική φαντασία έως η ιστορία του κόσμου. Πολιτική αλληγορία, οικολογική παραβολή, θα μπορούσε κανείς να το δει και σαν τον παραμορφωτικό καθρέφτη της εποχής μας.
Με αφαιρετική αφήγηση και οικουμενική αντίληψη, ο συγγραφέας αποφασίζει να τοποθετήσει στο Νησί τη γενέθλια πόλη του καθενός μας – εξάλλου, αν κοιτάξει κανείς στον χάρτη, όλα αλλάζουν στη μεγάλη ροή του χρόνου. Χώρες εξαφανίζονται ή κατακερματίζονται, πόλεις αλλάζουν σύνορα, πληθυσμοί ξεριζώνονται, νησιά δίνονται ως «προικώα» με μια συνθήκη και εν μια νυκτί περνούν απέναντι, στεριές έγιναν θάλασσα και ποτάμια και λίμνες, πεδιάδες.
Αποτελώντας, τρόπον τινά, έναν τέλειο κύκλο –σαν καρκινική επιγραφή, μπορεί να διαβαστεί και ανάποδα, εξάλλου έτσι δεν λέμε και στη ζωή πως είναι μια νέα αρχή κάθε τέλος;– η ιστορία αρχίζει από το τέλος ακριβώς για να ξαναρχίσει τελειώνοντας.
Στο Νησί, ο Τζίπσυ ως Νώε με Κιβωτό του τη Μνήμη έρχεται αντιμέτωπος με την αήττητη φύση. «Το Νησί βρήκε τρόπο να σβήσει την Ιστορία του», σκέφτεται και αντιστέκεται. Ξαναθυμάται ζώντες και τεθνεώτες, ζωντανεύει για να κρατηθεί στη δική του Ιστορία που, όμως, είναι και η Ιστορία των άλλων.
Παιδάκι με τον παππού του στον παιδικό του παράδεισο – από μιαν Εδέμ εξάλλου δεν ξεκινάμε όλοι; Αγάπες, όνειρα, αρρώστιες, αγώνες μικρών ανθρώπων σε αφιλόξενο κι ακατανόητο κόσμο με αλαζόνες ναυάρχους, που αποφασίζουν για τις τύχες του καθενός μας απ’ το προσωπικό τους υπερφίαλο βασίλειο. Μνημόνια, Βασίλεια, Το μεγάλο Νησί και ο ξεριζωμός. Η παραγκούπολη που θα μπορούσε να είναι παντού, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Η ιστορία που επαναλαμβάνεται, η γάγγραινα του αδελφού που γίνεται τέτανος της συζύγου, μονάχα ο αγώνας για την επιβίωση παραμένει σε όλους τους χρόνους πάντοτε ίδιος. Και o νόστος. Η λαχτάρα της επιστροφής στο γενέθλιο νησί. Λες και μόνο απ’ εκεί που ξεκίνησες μπορείς και να τερματίσεις, σαν το Σολάρις του Λεμ και του Αντρέι Ταρκόφσκι.
«Μου χρωστάνε τρεις πεθαμένους και τόσα χαμένα χρόνια», εξάλλου «πόσες ζωές μπορείς να ζήσεις από μνήμης;» και ο παππούς επιστρέφει. Με τον μικρό εγγονό του, που ελπίζει να είναι η συνέχεια. Στο μεταξύ τριγύρω, όπως πάντα, έχουν και πάλι αλλάξει τα πάντα. Λες κι ο κόσμος μας είναι μονάχα η μαγική του εικόνα ή η αντανάκλαση. Για να αντιμετωπίσει αυτή τη φορά όχι την ανθρώπινη καταιγίδα, αλλά το μένος της φύσης, την καταιγίδα ενός αόρατου κόσμου.
Με εγκιβωτισμένο ένα μικρό δοκίμιο, όπου ο συγγραφέας εξηγεί τις κλιματολογικές αλλαγές στον πλανήτη μας, συνεχίζει όπως αρχίζει, δεν έχει έρθει, εξάλλου, ακόμα το τέλος, αλλά ποιο τέλος;
«Ο άνθρωπος έχει ξεκινήσει να εξερευνά άλλους κόσμους κι άλλους πολιτισμούς, χωρίς να εξερευνήσει πρώτα το δικό του λαβύρινθο με τους σκοτεινούς διαδρόμους και τα μυστικά δωμάτια, χωρίς να δει πίσω από πόρτες που αυτός ο ίδιος έχει κλειδαμπαρώσει...» ισχυρίζεται ο Λεμ στο Σολάρις και ο Φίλης αναζητά στο Αρχιπέλαγος «ό,τι απέμεινε από τη σκόνη των πραγμάτων». Με τον Τζίπσυ του από κάποια στιγμή και μετά να τον οδηγεί, παρότι εκείνος, ο συγγραφέας, τον δημιούργησε, για να του υποδείξει πως κάθε στιγμή πρέπει να κάνει ένα ακόμη αβέβαιο βήμα σαν να ήταν το πρώτο βήμα στο χορό του κόσμου, μπορεί και αυτό να είναι το χρέος. Να του χαρίσει εν μέσω μιας ακόμα καταστροφής «τη δική του φευγαλέα αιωνιότητα» – άλλωστε, όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας, «τα πρόσωπα και οι τόποι διαρκούν όσο η μνήμη».
Ένα απολαυστικό, ατμοσφαιρικό, κρυπτικό τελικά μυθιστόρημα, που θα μπορούσε κάλλιστα κάποιος να το πάρει και σαν τον καθρέφτη της εποχής μας, του κόσμου. Με όλους τους Φόβους και τα υποθετικά διλήμματα που αντιμετωπίζουμε ως χώρα, αλλά ταυτοχρόνως και σαν τον άφατο κι άδηλο πλούτο των ξεριζωμένων όλου του κόσμου.

Ελένη Γκίκα, Βιβλιοκαφέ Έναστρον, 1 Μαρτίου 2013  & http://www.diastixo.gr/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=7&Itemid=56

Μια “Δικαίωση” γεμάτη ανθρωπιά

"Eνα εξαιρετικό έργο που ήρθε για να μείνει στον χρόνο, αποτελεί το μυθιστόρημα του Γιάννη Φίλη 'Η δικαίωση'. Ενα μυθιστόρημα μέσα από το οποίο ο πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης, καθηγητής και λογοτέχνης, Γιάννης Φίλης, κλείνει διαχωριστικές γραμμές και διεισδύει με ευαισθησία στην ανθρώπινη φύση για να ενώσει τους ανθρώπους μέσα από μια συγκλονιστική ανάγνωση της περιόδου του εμφύλιου σπαραγμού." Η συνέχεια του άρθρου εδώ.

Γιάννης Λυβιάκης, Χανιώτικα Νέα, 11 Απριλίου 2012

Η δικαίωση

ME THN EYΘYNH TOY ΠNEYMATOΣ

«Ένα ακόμη σημαντικό μυθιστόρημα του συγγραφέα, ποιητή και διακεκριμένου επιστήμονα (3 φορές πρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτης), ο οποίος μέσα από τον τίτλο του νέου έργου του, 'Δικαίωση', μυθιστορεί σε πραγματικό τόπο, χρόνο και με πραγματικούς ήρωες, μια ολόκληρη ιστορική εποχή της δεκαετίας του '50...» Η συνέχεια του άρθρου εδώ.

Δημήτρης Κακαβελάκης, Χανιώτικα Νέα, 3 Απριλίου 2012

*******************************************

«Στην ποίηση του Γιάννη Φίλη, το ποιητικό υποκείμενο σχηματίζεται μέσω της αρχαίας και νέας ελληνικής ποίησης, του ελληνικού τοπίου αλλά και του έρωτα».

Μαρίνα Αρετάκη, διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, 19 Μαρτίου 2012

*******************************************

Η «Δικαίωση» του Γιάννη Φίλη

«Η Δικαίωση» είναι το τρίτο μυθι­στόρημα του Γιάννη Φίλη και το πιο ώριμο. Εστιάζεται στην κρίσιμη δε­καετία του 1950, όταν γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια, με μι­κρές αναφορές στην προηγούμενη δεκαετία και την επόμενη. Έχει υ­πόψη του τρία υπαρκτά πρόσωπα – ήρωες, από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας, άγνωστα μεταξύ τους, που καταδικάζονται σε θάνατο και κλεί­νονται, στις φυλακές μελλοθανάτων στο Καλάμι Χανίων: Ο Πάνος είναι νομικός, κατάγεται από την Αργολίδα και είναι πολιτικός κρατούμενος. Ο ξυλογλύπτης Οδυσ­σέας ζει και δρα στην Ήπειρο και ο βοσκός Μενέλαος, Μανιάτης, έχουν καταδικασθεί σε θάνατο γιατί δολο­φόνησαν τις συζύγους τους, κατηγο­ρίες που τις αρνούνται. Ο Πάνος και ο Οδυσσέας εκτελούνται ενώ η ποινή του Μενέλαου μετατρέπεται σε ισό­βια με τη μεσολάβηση ενός φίλου του στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Η αφήγηση είναι στρωτή και ήρε­μη, χωρίς εξάρσεις ή μεροληψί­ες. Διαρθρώνεται σε 19 άτιτλα κεφά­λαια με πλούσια παρουσίαση χώρων και προσώπων. Το στήσιμο των ηρώ­ων είναι πειστικό, καθώς βασίζεται σε ιστορικά ντοκουμέντα. Αρχικά, η διαδοχή των κεφαλαίων είναι άσχε­τη, αλλά στα τελευταία «δένει» η πλοκή και αποκαλύπτεται η παθογέ­νεια της αναλυόμενης εποχής. Δίπλα στα τρία βασικά πρόσωπα στέκονται οι γυναίκες τους και άλλα δευτερεύ­οντα που ζωντανεύουν τη δεκαετία του 1950: Τα μίση του εμφυλίου, τη φτώχεια της ελληνικής κοινωνίας, τη μιζέρια και τις καταθλιπτικές συνθή­κες των φυλακών. Ο Πάνος έχει πολεμήσει στην Αντίσταση. Ο Οδυσσέ­ας αρνείται ότι σκότωσε τη γυναίκα του και λέει, έως την τελευταία του στιγμή, «είμαι αθώος».

Ο Μενέλαος, «δεξιός ως το κόκκαλο», έχει σκοτώ­σει πολλούς του ΕΛΑΣ και λέει τα ί­δια. 18 χρόνια αργότερα, ο πραγματι­κός δολοφόνος, ένας ετοιμοθάνατος, εξομολογείται σε παπά ότι αυτός σκό­τωσε τη γυναίκα του Μενέλαου. Έτσι, ελευθερώνεται ο Μενέλαος και γυρίζει στο χωριό του – σ’ ένα κόσμο που δεν καταλαβαίνει πια. Αυτή ήταν η δικαίωσή του.

Ο μυθιστοριογράφος, φαίνεται καθαρά πως είναι ποιητής. Δεν αφη­γείται με την καθάρια γλώσσα του ρε­αλισμού, αλλά χρησιμοποιεί και στοι­χεία του σουρεαλισμού. Αυτό συγχέ­ει κάπως την αφήγηση. Ταυτόχρονα, όμως, δίνει ψυχολογική βαθύτητα στην πλοκή του μυθιστορήματος. Οι τρεις κατάδικοι – μελλοθάνατοι γνω­ρίζονται μέσα στη φυλακή και συνο­μιλούν.

Ο αφηγητής δεν παίρνει θέση απέ­ναντι στις ιδεοληψίες των ηρώων του: Φιλοσοφεί με περίσσεια σκέ­ψης, δείχνοντας τη θέση κάθε παρά­ταξης: «Δεν υπάρχουν μυστικά στην αυλή της φυλακής, όπως δεν υπάρ­χουν μυστικά στα χωριά (…), η ζωή του καθενός σε κοινή θέα. Είναι εύ­κολο να κρύψει κανείς τη συνείδησή του πίσω από λέξεις και άρθρα, αριθ­μούς. Μόνο οι νεκροί δεν αμφιβάλ­λουν.(…) Στα χρόνια που πέρασαν οι λέξεις, τα ονόματα άλλαξαν βαθμιαία. Ο συμμοριτοπόλεμος έγινε εμ­φύλιος, οι εθνικόφρονες, δωσίλογοι. Οι κομμουνιστές νομιμοποιήθηκαν. Απολιθωμένα χρέη της μνήμης που αποπληρώθηκαν σε λάθος αντίτιμο σε λάθος εποχή. Τώρα οι άνθρωποι κοίταζαν αλλού, έψαχναν αλλού», (σ. 204).

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η κοινωνιο­λογική ανάλυση της δεκαετίας του 1950 πραγματοποιείται σε μαθηματική σημειολογία – παρά την υφέρπουσα ποιητική ελευθερία. Η μυθιστορία του Γιάννη Φίλη είναι μια πραγμάτω­ση με την επιστημονική και λογοτε­χνική συμβολή, γεγονός που κάνει το βιβλίο του ενδιαφέρον και πολύτιμο για τους σοβαρούς και απαιτητικούς αναγνώστες.

Πάνος Λιαλιάτσης, Τα Αργολικά, 26 Νοεμβρίου 2011

*******************************************
«Αυτές οι πρωτογενείς έννοιες όπως συνοψίζονται στο απόσπασμα του παγκόσμιου πεζογράφου Φουέντες, αποδίδονται εξαιρετικά στο «Η Δικαίωση» του Φίλη, όσο σε κανένα πιστεύω άλλο ελληνικό σύγχρονο λογοτέχνημα…»
Γιάννης Μαρκαντωνάκης, Χανιώτικα Νέα, 24 Αυγούστου 2011
*******************************************

Ποιητική γεωγραφία του Γιάννη Φίλη: Γιάννης Φίλης: «Δυτικά του Ομήρου», Εκδόσεις Μελάνι, 2010, σ. 76

ΠΟΙΗΣΗ. Στον ομηρικό κύκλο της Οδύσσειας κινείται ο Γιάννης Φίλης, η ποίηση του οποίου προϋποθέτει δομικά το ποίημα του Σεφέρη «Ο βασιλιάς της Ασίνης». Σημειώνω δύο σχετικούς τίτλους συλλογών του Φίλη: «Αρχάριος Οδυσσέας» (Μεταίχμιο, 2004) και «Ελπήνωρ - ένας χαρτογράφος χωρίς μνήμη» (Κάκτος, 2005).

Η αρχαία Ασίνη έγινε αρχικά γνωστή από τις ανασκαφές των Σουηδών στη δεκαετία του 1920, ακολούθησαν τα ποιήματα του Γ. Σεφέρη και του Ν. Καρούζου («Στην Ασίνη οι πορτοκαλιές») και το 1976 η «Αρκτική ζώνη» του Γιάννη Φίλη.

Ο Φίλης γεννήθηκε στην Ασίνη το 1950 και σπούδασε στο Πολυτεχνείο ηλεκτρολόγος μηχανικός. Είναι καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, του οποίου διετέλεσε επί δεκαετία πρύτανης. Διδάσκει «Επιστήμη των Συστημάτων», που προϋποθέτει εφαρμοσμένα μαθηματικά. Ποίηση, λοιπόν, και μαθηματικά, δύο αγάπες αξεχώριστες, σύμφωνα με την πλατωνική επίκληση. Τις πρώτες του αναμνήσεις από τη γενέτειρά του μας τις έδωσε με το αφήγημά του «Μια σταγόνα στον χείμαρρο» (2007), που εξεδόθη στη Νέα Υόρκη.

Το βιβλίο «Δυτικά του Ομήρου», που θυμίζει τον τίτλο του Ελύτη «Δυτικά της λύπης», αναφέρεται στο κάστρο της αρχαίας Ασίνης και στη γύρω περιοχή, όπου πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Το πρώτο μέρος, «Λέξεις φυτρωμένες στις Πέτρες», αναπαριστά τα πρώτα σκιρτήματά του. Είναι η παραλιακή ζώνη από το κάστρο έως τη Σπηλιά, τη γνωστή ως «Πλάκα». Μπροστά ανοίγεται το πέλαγος, όπου βλέπεις τρία ξερονήσια: την Πλατιά, την Ψηλή και τη Ρόβη. Κοντά στο κάστρο, όπου κατασκήνωσαν στην Κατοχή οι Ιταλοί που μαζί με τους Γερμανούς ναρκοθέτησαν όλη την Πλάκα για τον κίνδυνο της συμμαχικής απόβασης, υπάρχει μια μικρή λίμνη, ο Γλυφός. Στα χρόνια της Κατοχής, οι Ασιναίοι έβγαζαν νάρκες και πωλούσαν τον δυναμίτη. Πολλοί σκοτώθηκαν σ’ αυτήν την προσπάθειά τους. Τούτο το περιβάλλον μνημειώνει ο ποιητής στη δεκαετία του 1950.

Ξαναγυρίζει ο ποιητής στην κατοχική Ασίνη, που τη συμπλέκει με την Ομηρική και αφηγείται την ιστορία του χωριού του: «Ο Εκτορας το ’41 έβγαζε νάρκες στην αρχαία ακτή. / Οι Γερμανοί τον δίκασαν μπροστά σ’ όλο το χωριό / τον έστησαν στις σκελετωμένες αμυγδαλιές / – ο πατέρας του στην πρώτη σειρά. / (...) Τον δέσανε για να ’ναι όρθιος. / Με το χτύπημα των ντουφεκιών / σωριάστηκε με την ευκολία που σωριάστηκαν οι επιθυμίες του». Είναι η πικρή ιστορία μερικών αντιστασιακών της Ασίνης (Πάνος Δαμιανός, αδελφοί Παπαλιάκηδες κ.ά.) που εκτέλεσαν οι Γερμανοί.

Στα επόμενα ποιήματα της συλλογής «Δυτικά του Ομήρου» ο Φίλης αφηγείται με παραβολικό τρόπο τις αναμνήσεις του πατέρα του από την καταστροφή της Μικράς Ασίας, από το λυρικό του ξεκίνημα στ’ Ανάπλι, από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Είναι μια ποίηση αγωνιστική και διάφανη, μια υπόσχεση για τα Γράμματα.

Πάνος Λιαλιάτσης, Καθημερινή, 30 Νοεμβρίου 2010
*******************************************

«Δυτικά του Ομήρου» «Ρωμαλέα ποίηση που εύκολα ξεχωρίζει, με την όντως ωραία χρήση της γλώσσας και κινείται σ’ ένα ανώτερο επίπεδο… μια από τις ωραιότερες ποιητικές φωνές της εποχής μας».
 Κ. Φωτεινός, Περιοδικό «Προκυμαία», 2010
*******************************************

Η Ασίνη με τη ματιά ενός κοσμοπολίτη: Γιάννη Α. Φίλη, «Μια σταγόνα στο χείμαρρο», Νέα Υόρκη, 2006, σ. 138.

Η Ασίνη, δήμος σήμερα κοντά στο Ναύπλιο, είναι το θέμα των νεανικών αναμνήσεων του Γιάννη Α. Φίλη, από τη γέννησή του σ’ αυτήν (1950) μέχρι την αποστράτευσή του (1975): Χρόνια ραγδαίων εξελίξεων, μετά τον εμφύλιο, όταν η γενέτειρά του καλλιεργεί αποκλειστικά εσπεριδοειδή, αρδευόμενα από τον Ανάβαλο του Αργολικού, 50 περίπου χιλιόμετρα μακριά απ’ αυτήν. (Σημαντικό έργο «εγγείων βελτιώσεων» με πρωτοβουλία του πατέρα του και του θείου του.) Είναι μια ενδιαφέρουσα μαρτυρία για τη ζωή του χωριού, τραυματισμένη από τον πόλεμο, την Κατοχή, τις εμφύλιες διενέξεις και την υφαλμύρωση των υδάτων.

Η αρχαία Ασίνη έγινε ευρύτερα γνωστή από τις ανασκαφές των Σουηδών κατά τη δεκαετία του 1920 και από το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη «Ο βασιλιάς της Ασίνης», που μαζί με άλλα ποιήματά του μεταφρασμένα στα αγγλικά (Λονδίνο 1948), έκανε γνωστή στο παγκόσμιο κοινό την ομηρική πόλη. Ο Νίκος Καρούζος αποκρίθηκε στον Σεφέρη με το χριστιανικό του ποίημα «Στην Ασίνη οι πορτοκαλιές» (λίγο προ του 1960) και ο Γιάννης Φίλης, με την ποιητική του συλλογή «Αρκτική Ζώνη» (1976), εντάσσει το χώρο τούτο στον πολυσυζητημένο κύκλο της Οδύσσειας. Ο τελευταίος με την πρόζα του αυτή επανέρχεται σήμερα στο θέμα και παρουσιάζει τη σύγχρονη Ασίνη σε μια καμπή της που πλήγωσε τη μνήμη του.

Ο συγγραφέας σπούδασε στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο ηλεκτρολόγος - μηχανολόγος και μετά το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας UCLA, όπου πήρε το διδακτορικό του και δίδαξε επ’ ολίγον. Είναι καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, όπου διετέλεσε επί δεκαετία πρύτανης, και σήμερα διδάσκει στο πιο πάνω πανεπιστήμιο της Αμερικής. Εχει κυκλοφορήσει τέσσερις ποιητικές συλλογές – οι πιο πρόσφατες: «Αρχάριος Οδυσσέας» (Μεταίχμιο 2004) και «Ελπήνωρ - ένας χαρτογράφος χωρίς μνήμη» (Κάκτος 2005). Δουλεύει, λοιπόν, σε δύο αφεντάδες: Στη θετική επιστήμη και στη λογοτεχνία με ιδιαίτερη επίδοση στην ποίηση.

Οι αναμνήσεις αυτές του Γιάννη Φίλη διαζωγραφίζουν τη μικρή κοινωνία της Ασίνης με γλώσσα κοφτή και ασθματική, όπου μνημειώνει τη νιότη του, προτού αποκτήσει την ώριμη εποπτεία του – από τις σπουδές, τα ταξίδια και τα μεταφυσικά του ερωτήματα. Δεν συνομιλεί με τον αναγνώστη του ως νάρκισσος, αλλά ξεδιπλώνει τη μνήμη του σε 15 αφηγήματα - τοιχογραφίες, όπου εξομολογείται σκηνές και περιστατικά της πρώιμης διαδρομής του.

Ο συγγραφέας περιγράφει τις αναμνήσεις του από το εργοστάσιο κονσερβών του πολυταξιδεμένου πατέρα του, τις ιστορίες των Ασιναίων από τη μετακατοχική περίοδο, όπου αντιμάχονται, ακόμη, οι αντιστασιακοί και οι ταγματασφαλίτες, το ξύπνημα της παιδικής απορίας στο δημοτικό και στο γυμνάσιο της αποστήθισης, τους γραφικούς τύπους του χωριού, δοσμένους με ποιητική διακριτικότητα και πικρό χιούμορ (μπεκρήδες, παρανοϊκοί, ομοφυλόφιλοι, φαρσέρ, μάγκες, τοκογλύφοι), τους δασκάλους και καθηγητές του, τα παιδικά παιχνίδια, τα πανηγύρια, την πρώτη μύησή του στα μαθηματικά και στα ηλεκτρονικά, το κατηχητικό σχολείο που το εγκατέλειψε νωρίς, γιατί η δασκάλα του ήταν άσχημη και φανατική, την κήρυξη της δικτατορίας, τις σπουδές του στο Πολυτεχνείο της Αθήνας έως την τελική εξέγερση, τις σκληρές εμπειρίες του από τον στρατό κ.ά.

Ολες τούτες οι εμπειρίες διεμόρφωσαν τις μετέπειτα επιστημονικές του διερευνήσεις, για να καταλήξει: «Με τα χρόνια, αλλάζω πολιτικές πεποιθήσεις, μέχρι που καταλήγω σε μια αναρχική και αγνωστικιστική θεώρηση των πραγμάτων. Δεν αντέχω κανένα δογματισμό και πιο πολύ τον κομματισμό. (...) Και η ταυτότητα; Χρειάζεται. Οχι για να οδηγεί στον αποκλεισμό, στην εξόντωση. Χρειάζεται για την καλή συνύπαρξη με τα πράγματα, με τον άλλο. Οχι για τη φανατική ρητορεία, ανάμικτη με θρησκευτικές και πολιτικές περικοπές. (...) Το ανήκειν δεν δικαιολογεί εκατομμύρια τάφους».

Η Ασίνη του Γιάννη Φίλη είναι ένας ζωντανός χώρος, μια μικρογραφία της Ελλάδας, κοιταγμένη με τη διόραση ενός κοσμοπολίτη, ο οποίος νοσταλγεί τον τόπο του, που τον έθρεψε και τον σημάδευσε βαθιά. Είναι, πράγματι, μια σταγόνα στο χείμαρρο του κόσμου.

Πάνος Λιαλιάτσης, Καθημερινή, 30 Οκτωβρίου 2007

****************************************

«Ένα μαγικό χαλί που ταξιδεύει τον αναγνώστη σε τοπία του νου»

Χανιώτικα Νέα, 28 Μαΐου 2004

*******************************************

«Τα λόγια σας δεν παραλείπουν ποτέ να προκαλέσουν θαυμασμό και συγκίνηση»

Michael Herzfeld, Καθηγητής του Harvard

*******************************************

«Ευαισθησία και ποίηση σμίγουν στις 26 σταγόνες δημιουργίας του Πρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτης»

Αυριανή, 21 Νοεμβρίου 2004

*******************************************

«Αυτήν την αντιμετώπιση του τραγικού μέσα από καθαρτήριες διόδους με τη συμπαράσταση της συμπαντικής αρμονίας τη βίωσα σε πολλά ποιήματα [του Φίλη] όπως μόνο στη γνήσια ποιητική δημιουργία μπορεί να βιώσει κανείς, για παράδειγμα στο Σεφέρη ή στον Αναγνωστάκη.»

«Διαβάζοντας, ξανά και ξανά, τα 26 ποιήματα αυτής της συλλογής, αισθάνθηκα πολύ τυχερός που γνώρισα τον ποιητή Γιάννη Φίλη. Απόλαυσα την ικανότητά του να ντύνει τις ευαισθησίες του με ήχους και χωματισμούς λέξεων μιας πανάρχαιης γλώσσας και να δημιουργεί εντελώς πρωτότυπες ποιητικές εικόνες πλημμυρισμένες από εσωτερική μουσική.»

Καθηγητής Αλέξης Λυκουργιώτης, 24ο Συμπόσιο Ποίησης, Πανεπιστήμιο Πατρών, 2-4 Ιουλίου 2004

*******************************************

«Ο Γιάννης Φίλης δεν είναι ποιητής του γραφείου, της ωραιολογίας και του μονόπλευρου ρομαντισμού. Είναι ποιητής της δράσης».

Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, Καθηγητής Γλωσσολογίας, 14 Ιουνίου 2004

*******************************************
«Η ποίηση του Γιάννη Φίλη προσεγγίζει την άποψη του Έλιοτ. Είναι μια ποίηση νηφάλια κι «αντικειμενική» και, χωρίς να στερείται την προσωπική συγκίνηση, δεν την φέρνει σε πρώτο επίπεδο αλλά την κρατά υπό έλεγχο»

Γιώργης Μανουσάκης, Χανιώτικα Νέα, 12 Ιουνίου 2004